Δεν είναι μακριά η στιγμή που τα σημερινά αδιέξοδα στη διαχείριση των αποβλήτων στη χώρα μας θα υποχρεώσουν σε δραστικές λύσεις. Μία από τις αλλαγές αυτές, η οποία συγκαταλέγεται μάλιστα στις πιο ήπιες, που ήδη έχει μελετηθεί και εφαρμοστεί πιλοτικά στην Αττική, είναι το σύστημα “Πληρώνω Όσο Πετάω”. Πρόκειται για ένα διαφορετικό σύστημα χρέωσης των ανταποδοτικών δημοτικών τελών στον τομέα της καθαριότητας, το οποίο θα επιτρέψει να δοθεί ένα υλικό, οικονομικό κίνητρο στα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις για τη μείωση του όγκου των αποβλήτων τους και την ενίσχυση της ανακύκλωσης.

Το θέμα ανέπτυξε πρόσφατα ο περιβαλλοντολόγος και πρόεδρος της Οικολογικής Εταιρείας Ανακύκλωσης, Φίλιππος Κυρκίτσος, στο πλαίσιο ημερίδας του Δήμου Βάρης Βούλας Βουλιαγμένης, που προφανώς συγκαταλέγεται στους ΟΤΑ που προτίθενται να υιοθετήσουν αυτή την εναλλακτική.

Συγκεκριμένα, τα Πηγαδάκια της Βούλας θεωρούνται κατάλληλη περιοχή για μια πιλοτική εφαρμογή του μέτρου.

Τα στοιχεία που παρουσιάστηκαν είναι ιδιαίτερα διαφωτιστικά.

Σύμφωνα με τον κ. Κυρκίτσο, η ιδέα του “Πληρώνω Όσο Πετάω” είναι αρκετά παλιά και συναντάται για πρώτη φορά στην Αυστρία το 1945. Ωστόσο, η πλήρης εφαρμογή της φιλοσοφίας αυτής έχει αναπτυχθεί στον Δήμο της Δρέσδης. Το σύστημα δοκιμάστηκε πιλοτικά και στον Δήμο Ελευσίνας την περίοδο 2010-11 επί 4 μήνες σε 1.500 νοικοκυριά και 69 επιχειρήσεις, στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος Life.

Η διεθνής εμπειρία έχει καταλήξει σε 4 βασικές παραλλαγές του συστήματος.

Πρώτον, πληρωμή τελών με ζύγιση των κάδων απορριμμάτων, οι οποίοι συνδέονται με κάποια νοικοκυριά. Ανάλογα με τον όγκο της μέτρησης κάθε φορά, υπολογίζεται και το ύψος των δημοτικών τελών.

Δεύτερον, υπολογισμός με τον όγκο των απορριμμάτων. Στα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις παρέχονται κάδοι ορισμένου όγκου και η χρέωση γίνεται ανάλογα με τη συχνότητα της συγκομιδής.

Τρίτον, χρέωση με τη σακούλα. Κάθε σάκος απορριμμάτων έχει συγκεκριμένο όγκο (χωρητικότητα 40-60 λίτρων) και οι χρήστες πληρώνουν με το κομμάτι.

Τέταρτον, χρέωση μέσω κάρτας. Τα απορρίμματα μπαίνουν σε κάδους συμπίεσης που ανοίγουν μόνο με τη χρήση προσωποποιημένης και ταυτοποιημένης κάρτας και χρεώνουν έναν ηλεκτρονικό λογαριασμό ανάλογα με το βάρος των απορριμμάτων.

Σύμφωνα με τα δεδομένα που επεξεργάστηκε η Οικολογική Εταιρεία Ανακύκλωσης, η μέθοδος της ζύγισης του κάδου είναι η πιο εύκολα εφαρμόσιμη μέθοδος που προκρίνεται για μικρούς και μεσαίους Δήμους (ως 200.000 κατοίκους), ενώ το σύστημα της κάρτας μπορεί να εφαρμοστεί στους μεγάλους Δήμους της χώρας (Αθήνα, Θεσσαλονίκη).

Οι ειδικοί φυσικά γνωρίζουν άριστα ότι όλα τα συστήματα είναι “ευάλωτα”.

Ο κ. Κυρκίτσος μάλιστα επισήμανε ότι για τη διασφάλιση των εσόδων των Δήμων η χρέωση θα πρέπει να είναι δυαδική: Να προβλέπεται δηλαδή μια σταθερή πάγια χρέωση και μια χρέωση ανάλογα με τις ποσότητες των απορριμμάτων. Κι αυτό διότι “με την απόλυτη σύνδεση τελών και ποσότητας απορριμμάτων τα σκουπίδια θα ταξιδεύουν κάθε μέρα από κάδο σε κάδο”, όπως εκτίμησε χαρακτηριστικά.

Βέβαια, το πρωταρχικό είναι να αρθεί ο σημερινός ισοπεδωτικά άδικος τρόπος χρέωσης των δημοτικών τελών.

Μια επιχείρηση με αρκετά γραφεία πληρώνει δημοτικά τέλη σημαντικά αυξημένα σε σχέση με μια επιχείρηση γρήγορης εστίασης που καταλαμβάνει λίγα τετραγωνικά, μολονότι η δεύτερη παράγει πολύ περισσότερα απόβλητα.

Η σημερινή χρέωση δημοτικών τελών ανά τετραγωνικό του ακινήτου και βέβαια ανά περιοχή (ζώνη) δεν δίνει κανένα απολύτως κίνητρο για μείωση των αποβλήτων και αύξηση της ανακύκλωσης. Αντίθετα, καλλιεργεί μια παθητική στάση, αφού το ζήτημα της διαχείρισης των αποβλήτων έχει ανατεθεί εξ ολοκλήρου στον Δήμο.

Όπως υπογραμμίστηκε, σήμερα η ελληνική νομοθεσία δεν επιτρέπει την εφαρμογή εναλλακτικών συστημάτων υπολογισμού και είσπραξης δημοτικών τελών. Δέσμευση του υπουργείου Περιβάλλοντος είναι να προωθήσει μια σχετική νομοθετική ρύθμιση εντός των επόμενων εβδομάδων, ώστε να δοθεί η δυνατότητα στους Δήμους να εφαρμόσουν προαιρετικά το “Πληρώνω Όσο Πετάω”.

Σε διαφορετική περίπτωση, με την ισχύουσα νομοθεσία, κατά τον Φίλιππο Κυρκίτσο, ένας Δήμος μπορεί μόνο να εφαρμόσει ένα δικό του σύστημα ανταπόδοσης και επιβράβευσης της ανακύκλωσης, χωριστό από την καταβολή των δημοτικών τελών.

Μια χώρα χωματερή

Το πρόβλημα ξεκινά από το πολύ μεγάλο ποσοστό των απορριμμάτων που θάβονται στην Ελλάδα.

Χωρίς να υπάρχει ένα ακριβές και απόλυτα αξιόπιστο σύστημα καταγραφής των αποβλήτων, υπολογίζεται ότι το 2017 στη χώρα μας τα απόβλητα ανήλθαν συνολικά σε 4,5 ως 5 εκατομμύρια τόνους.

Από αυτό τον όγκο, ποσοστό 79% οδηγήθηκε στην ταφή (υγειονομική αλλά και ανεξέλεγκτη). Για να υπάρχει μέτρο σύγκρισης, ο σχετικός ευρωπαϊκός μέσος όρος είναι 31%…

Το ποσοστό της ανακύκλωσης ανέρχεται μόλις στο 19%. Στους όγκους αυτούς υπολογίζεται ότι ποσοστό 6-7% είναι τα υλικά συσκευασίας που συγκεντρώνονται στους μπλε κάδους. Ίδιες ποσότητες, της τάξης του 7%, εκτιμάται ότι αποτελούν την άτυπη λεγόμενη ανακύκλωση, που κάνουν οι ρακοσυλλέκτες. Και βέβαια υπάρχουν τα υλικά που ανακυκλώνονται από τα συστήματα ανακύκλωσης, για τις μπαταρίες, τα μπάζα κ.λπ. Σε 2% υπολογίζεται το ποσοστό των αποβλήτων που δημιουργεί κομπόστ.

Ο “χάρτης” αυτός δείχνει ότι είναι απογοητευτικό το ποσοστό των αποβλήτων που εκτρέπεται από τη ταφή, μόλις 21%. Η επίδοση αυτή δημιουργεί και το πιεστικό υπόβαθρο για να γίνουν ριζικές αλλαγές.

ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΣΧΟΛΙΟΥ