Τον τελευταίο ενάμιση μήνα η λέξη «Σαρωνικός» τείνει να ταυτιστεί με το ατύχημα του δεξαμενόπλοιου «Αγία Ζώνη ΙΙ» και τη θαλάσσια ρύπανση που προκλήθηκε στην περιοχή. Έχουν κυκλοφορήσει –και δικαιολογημένα μέχρις ενός σημείου– αμέτρητες φωτογραφίες με καλυμμένες από πετρέλαιο ακτές. Υπάρχουν όμως άλλες τόσες, και ακόμα περισσότερες, παραλίες με υπέροχες τιρκουάζ, γαλάζιες και μπλε αποχρώσεις, όπως για παράδειγμα αυτές του Σουνίου και του Πόρου: η νοητή μεταξύ τους γραμμή οριοθετεί την έκταση του Σαρωνικού κόλπου.

Ανάβυσσος, Παλαιά Φώκαια, Σαρωνίδα, Καλύβια Θορικού, Κουβαράς. Είχαμε τη χαρά να εξερευνήσουμε την ακτογραμμή του Δήμου Σαρωνικού μαζί με τις ομορφιές της ενδοχώρας του. O Σαρωνικός έχει 30.000 μόνιμους κατοίκους, οι οποίοι  γίνονται 100.000 μαζί με τους εποχιακούς (δηλαδή εκείνους που χρησιμοποιούν συχνά τις εξοχικές τους κατοικίες), και άλλους περίπου 100.000 διερχόμενους ανά ημέρα τους καλοκαιρινούς μήνες, σύμφωνα με τον δήμαρχο Γεώργιο Σωφρόνη. Ιδιαίτερα η Σαρωνίδα έχει έντονα παραθεριστικό χαρακτήρα, ενώ τα μεγάλα resorts των ακτών είναι σημαντικά κέντρα συνεδριακού τουρισμού.

Έπειτα από μια τετραήμερη περιήγηση, σας προτείνουμε ανεπιφύλακτα μια αντίστοιχη εξόρμηση. Ειδικά για τους Αθηναίους, ο προορισμός είναι κατάλληλος ακόμα και για μονοήμερη εκδρομή. Θα περπατήσετε σε πευκόφυτα μονοπάτια και θα φάτε καλό κρέας στα Καλύβια. Θα ευφρανθεί η ψυχή σας σε όμορφες παραλίες αντικρίζοντας τη θάλασσα και θα ξεχάσετε για λίγο τη θλίψη που έχει προκαλέσει το ατύχημα του «Αγία Ζώνη». Θα συναντήσετε κατοίκους ευγνώμονες απέναντι στον ιδιώτη που λέγεται πως πλήρωσε 300.000 ευρώ για να τοποθετηθεί το θαλάσσιο δίχτυ προστασίας στη Βουλιαγμένη. Θα έχετε την ευκαιρία να κάνετε ιππασία, ορεινή ποδηλασία ή windsurf. Θα πλησιάσετε σε απόσταση αναπνοής αλπακά, ζώα σπάνια για την Ελλάδα, και θα ανακαλύψετε άγνωστες και αναπάντεχες γωνιές.

Πάρτε τα βουνά

Η περιοχή έχει τον δικό της Όλυμπο, με κορυφή μάλιστα τον Μύτικα, αν και το –πολύ χαμηλότερο– υψόμετρό του αγγίζει μόλις τα 487 μ. Στους πρόποδες αυτού του Ολύμπου βρίσκεται το ομώνυμο χωριουδάκι με έναν κοινόχρηστο ξυλόφουρνο στην κεντρική του διασταύρωση, πανύψηλες λεύκες και αρχαία κιονόκρανα «σπαρμένα» στην αυλή μιας μονοκατοικίας να κρατούν ζωντανή τη σύνδεση του χωριού με τα βάθη της αττικής ιστορίας.

Έχει επίσης τη δική της Μερέντα, που καμία σχέση δεν έχει φυσικά με τη γνωστή παιδική λιχουδιά. Πρόκειται για την αρβανίτικη ονομασία του όρους Αιματόριζα. Για τον παθιασμένο εξερευνητή άγνωστων τοπίων, ο γνώριμος στους Αθηναίους παραθεριστές οικισμός της Παλαιάς Φώκαιας επιφυλάσσει μια σειρά από χαμηλούς λόφους, τα δικά της «highlands»: την Ασβεστοκάμινο, τη Γερακίνα, το Σουφλερό κ.ά. Περιηγήσεις που έχουν ενδιαφέρον για όσους αγαπούν τη φωτογραφία και την εξερεύνηση άγνωστων τοπίων.

Ιδανικό για πεζοπορία σε βατά μονοπάτια, αλλά και για πιο extreme εμπειρίες, όπως mountain bike, είναι το δάσος του Κουβαρά (στο Μαυροβούνι), ένας από τους πιο ζωτικούς πνεύμονες πρασίνου γύρω από την Αττική. Αν είστε αρχάριοι και χρειάζεστε κάποια καθοδήγηση, αναζητήστε τον Θεοδόση Διβάνη (τηλ. 6972-313904) και τον Noël Camateras της ομάδας Middle Earth Racing Team, που διοργανώνει ποδηλατικές εξορμήσεις στην περιοχή. Έμβλημα στις μπλούζες τους είναι η «ιπτάμενη προβατίνα» – μην ξεχνάτε ότι βρισκόμαστε στα Μεσόγεια, που φημίζονται για την κτηνοτροφία και τις ταβέρνες τους.

Ο 15χρονος Αντώνης Αντωνίου, που μαζί με την εθνική ομάδα ιππασίας κέρδισε το καλοκαίρι το χρυσό στους Βαλκανικούς Εφήβων.

Στους πρόποδες του Μαυροβουνίου, ο Ιππικός Όμιλος Κουβαρά λειτουργεί όλο τον χρόνο και αποτελεί μια αξιόλογη κοιτίδα αθλητικών δράσεων. Δίπλα σε αγέρωχα άλογα θα ανακαλύψετε έναν μικρό ζωολογικό κήπο, με γεράκια, πόνι και σπάνια αλπακά με πολύ όμορφο βλέμμα, που αποπνέουν ιδιαίτερη ευγένεια. Παιδική χαρά, καφέ και εστιατόριο συμπληρώνουν τις εγκαταστάσεις, κάνοντάς τες ιδανικές για παιδιά και εκδηλώσεις.

|| Middle Earth Racing Team: www.facebook.com/MiddleEarthRacingTeam, Iππικός Όμιλος Κουβαρά: τηλ. 22990-66989, www.kouvarasequestrianclub.com

Οι παραδόσεις κρατάνε ακόμα

Οι κάτοικοι της Παλαιάς Φώκαιας είναι Μικρασιάτες στην καταγωγή, αυτοί της Αναβύσσου έχουν έρθει από την Καππαδοκία, ενώ τα Καλύβια κατοικούνται κυρίως από Αρβανίτες. Κάθε χωριό και πόλη έχει τις δικές του ρίζες και τις δικές του παραδόσεις να διαφυλάξει.

Αυτή ακριβώς είναι και η αποστολή του μικρού Λαογραφικού Μουσείου Αναβύσσου, όπου πρωταγωνιστεί ως έκθεμα ο μεγάλος όρθιος αργαλειός (ιστάρ) από την Καππαδοκία. Το έτερο Μουσείο Μικρασιατικού Πολιτισμού «Μάκης Αγκούτογλου», επίσης στην Ανάβυσσο, είναι κλειστό λόγω ανακαίνισης και αναμένεται να λειτουργήσει το νέο έτος. Θεματοφύλακες της παράδοσης είναι όμως και πολλοί κάτοικοι μέσα από προσωπικές προσπάθειες, όπως η Γιώτα Δράκου (τηλ. 6945-718418) που επιχειρεί να αναβιώσει το «κέντημα» του ψωμιού. Η πατροπαράδοτη αυτή τέχνη ήθελε τις γυναίκες να περνάνε κάποτε ώρες κάνοντας γλυπτική με ζυμάρι δημιουργώντας διακοσμητικές λεπτομέρειες που συμβόλιζαν κάποια ευχή (π.χ. ρόδι για καλή τύχη). Ακόμα κι αν δεν τύχει να γνωρίσετε κεντήστρες του ψωμιού, ανυφάντρες και παραδοσιακές μαγείρισσες, να δοκιμάσετε τσιγαράκια κι άλλα παραδοσιακά φαγητά, θα βρείτε σίγουρα νόστιμο ζυμωτό ψωμί από ξυλόφουρνους, μουστοκούλουρα, τοπικά τυριά και ντόπιο κρασί. Τα αμπέλια, οι ελιές και οι φιστικιές είναι οι βασικές καλλιέργειες στα Μεσόγεια.

Στην πλούσια αγροτοκτηνοτροφική ιστορία τους πρωτοστατούσαν οι γαιοκτήμονες και οι μεγάλες ιδιοκτησίες, με πύργους και βιγλάτορες. Ένας από αυτούς υπήρξε και ο Πύργος του Μελισσουργού, που κάποτε αποτελούσε κέντρο μιας έκτασης 60.000 στρεμμάτων και περιλάμβανε όλη τη χερσόνησο του Λαγονησίου, γειτονικούς λόφους και ό,τι βλέπει το μάτι από την κορυφή του. Χτίστηκε τον Μεσαίωνα με αυστηρή μανιάτικη αρχιτεκτονική, πέρασε από πέντε διαφορετικές φάσεις ανακατασκευών και σήμερα αποτελεί ένα πολύ γοητευτικό κέντρο ιδιόρρυθμου αρχιτεκτονικού χαρακτήρα που διατίθεται επιλεκτικά για εκδηλώσεις.

|| Λαογραφικό Μουσείο Αναβύσσου: τηλ. 6977-285869, 6945-578515, www.xloanavissou.com. Μουσείο Μικρασιατικού Πολιτισμού «Μάκης Αγκούτογλου»: τηλ. 6945-997987, Πύργος του Μελισσουργού: τηλ. 6944-398383.

Windsurf, ψαροκάϊκα και… Μυταράς

Οι παραλίες του Δήμου Σαρωνικού εκτείνονται κατά μήκος της πολύ όμορφης για οδήγηση λεωφόρου Αθηνών-Σουνίου. Τιρκουάζ, γαλαζοπράσινες και βαθυγάλανες ακτές, άλλοτε περιτριγυρισμένες από beach bars και καφέ κι άλλοτε κρυμμένες, μικρές και ήσυχες. Στο 59ο χλμ., απέναντι από το νησάκι Πάτροκλος, αντικρίζει κανείς για πρώτη φορά στη διαδρομή τον Ναό του Ποσειδώνα στο Σούνιο. Εκεί κοντά βρίσκεται και το μνημείο για το ναυάγιο του νορβηγικού «Oria», ένα από τα μεγαλύτερα στην ιστορία του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, στο οποίο χάθηκαν περισσότερες από 4.000 ψυχές.

Καθημερινό παιχνίδι με το κύμα και τον άνεμο στον Άγιο Νικόλαο Αναβύσσου.

Περιπλανηθήκαμε στον Άγιο Νικόλαο Λαγονησίου, στα Σκαλάκια, στο Θυμάρι, αφεθήκαμε για λίγο στον φθινοπωρινό γαργαλιστικό ήχο της θάλασσας. Ζηλέψαμε τους λιγοστούς λόγω εποχής κολυμβητές κι ακόμα περισσότερο τους windsurfers στον Άγιο Νικόλαο Αναβύσσου, που αποτελεί hot spot για το συγκεκριμένο σπορ.

Περπατήστε στο παραθαλάσσιο μονοπάτι της Σαρωνίδας και αναμειχθείτε με τους ντόπιους, για τους οποίους αποτελεί καθημερινό περίπατο. Κάντε μια στάση με το αυτοκίνητο στον Άγιο Νικόλαο Αναβύσσου και στο Τόμπολο, το μικρό νησάκι που κατάφερε να ενωθεί με τη στεριά. Βάρκες και μικρά ψαροκάικα «γράφουν» όμορφα στον φωτογραφικό φακό και γενικά στο τοπίο.

Αναπάντεχη ανακάλυψη είναι στον όρμο της Καταφυγής η Παναγιά η Καταφυγιώτισσα, τις τοιχογραφίες της οποίας έχει φιλοτεχνήσει ο Δημήτρης Μυταράς. «Το εκκλησάκι αυτό είναι μια προσευχή που πάντα χρωστούσα», έχει γράψει ο ίδιος στις σημειώσεις του, ενώ στους τοίχους της εκκλησίας και πάνω σε έντονο κίτρινο φόντο φιγουράρουν ο λεβάντες, ο πονέντες, γλάροι, κότσυφες και χελιδόνια.

|| Παναγιά η Καταφυγιώτισσα: Κλειδοκράτορας της εκκλησίας είναι ο προσωπικός φίλος του Μυταρά, Ευάγγελος Βάκουλας (τηλ. 6972-278686).

Αμπέλια και χρυσές ελιές  

Μην παραλείψετε να επισκεφτείτε τα παλαιοχριστιανικά και βυζαντινά μνημεία που έχουν διατηρηθεί με απόλυτο σεβασμό στον αρχαιολογικό χώρο των Εννέα Πύργων, μόλις 2 χλμ. από τα Καλύβια Θορικού, σε θέση μεσαιωνικού οικισμού. «Αυτό είναι τα Μεσόγεια: η ελιά, το αμπέλι και το βυζαντινό εκκλησάκι», λέει η συνταξιούχος πλέον αρχαιολόγος Ελένη Γκίνη-Τσοφοπούλου, ενώ τη φωνή της συνοδεύουν διακριτικοί ήχοι της φύσης. Η κ. Γκίνη-Τσοφοπούλου έχει επιμεληθεί τις εργασίες συντήρησής τους και είχαμε τη χαρά να μας ξεναγήσει.

Η μονόχωρη ξυλόστεγη βασιλική των Αγίων Ταξιαρχών περιλαμβάνει τμήματα τοιχογράφησης από τον 13ο έως τον 19ο αιώνα, γλυπτά μέλη στο χτιστό τέμπλο και ένα πολύ ιδιαίτερο προσκυνητάρι στα βόρεια. Αρχαία κιονόκρανα έχουν ενσωματωθεί στους τοίχους της και σύγχρονοι προσκυνητές την επισκέπτονται κάθε Τρίτη που είναι ανοιχτή. Λεπτομέρειες που ενώνουν χιλιετίες ιστορίας. Ο Άγιος Πέτρος στη σκιά μιας τεράστιας βελανιδιάς είναι επίσης ξυλόστεγη βασιλική, με μια μεγάλη ημικυκλική αψίδα και την καθηλωτική τοιχογραφία της Δευτέρας Παρουσίας στο τέμπλο να ανάγεται στον 13ο αιώνα. Η Παναγιά η Μεσοσπορίτισσα ξεχωρίζει για τον τρούλο της. Έχει δίκιο ο Απόστολος Χατζηδήμου, υπεύθυνος τουρισμού και ανάδειξης πολιτιστικής κληρονομιάς του Δήμου Σαρωνικού, το τοπίο θυμίζει Τοσκάνη έτσι όπως πλησιάζουμε την εκκλησία από την πλευρά με τη συστοιχία ψηλών κυπαρισσιών.

Μόνο που δεν βρισκόμαστε στο Σαν Τζιμινιάνο, αλλά στη γη του Σαρωνικού όπου σμιλεύτηκαν κάποτε οι Κούροι, τα αγάλματα νέων και όμορφων ανδρών που τοποθετούνταν συνήθως πάνω σε τάφους. Δύο από τους Κούρους που έχουν βρεθεί εδώ φιλοξενούνται σήμερα σε μουσεία του Μονάχου και της Νέας Υόρκης. Τους άλλους τρεις, τον Αριστόδικο, τον Βαλομάνδρα και τον Κροίσσο, μπορεί κανείς να θαυμάσει επιστρέφοντας στην Αθήνα, στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο.

|| Οι ναοί στον αρχαιολογικό χώρο των Εννέα Πύργων είναι επισκέψιμοι όταν γιορτάζουν και κάθε Τρίτη με διαδοχικό ωράριο ως εξής: Άγιοι Ταξιάρχες 10.00-11.00 / Άγιος Πέτρος 11.00-12.00 / Άγιος Παύλος 12.00-13.00.

*Ευχαριστούμε τον Δήμο Σαρωνικού για την πρόσκληση και την πολύτιμη βοήθειά του στην υλοποίηση του οδοιπορικού.

Επισκεφτείτε επίσης:

• Οινοποιείο Στροφιλιά (τηλ. 22910-41650, www.strofiliawines.gr). Το μοναδικό επισκέψιμο οινοποιείο της περιοχής, το οποίo βρίσκεται σε διαδικασία επαναπροσδιορισμού της ταυτότητάς του. Δοκιμάστε παλιές και νέες ετικέτες.
• Χώρος Τέχνης Πολύτροπον (τηλ. 22993-01466). Ενδιαφέρων χώρος τέχνης στα Καλύβια Θορικού. Η αυλή είναι φορτωμένη με έργα του γνωστού τεχνίτη Γαβρίλου, που έχει συνεργαστεί με μεγάλους Έλληνες εικαστικούς. Διοργανώνει συχνά εκθέσεις και θεματικές βραδιές.
• Ονειροδημιουργίες (τηλ. 22910-38063, 6974-115115, www.oneirodimiourgies.gr). Εργαστήρι στον κεντρικό δρόμο της Αναβύσσου με εκλεκτά χειροποίητα φυσικά σαπούνια, με βάση ποιοτικό ελαιόλαδο και αρωματικά της περιοχής.

Ο ΣΑΡΩΝΙΚΟΣ ΑΝΤΕΧΕΙ

Στον Δήμο Σαρωνικού και συγκεκριμένα στο Μαύρο Λιθάρι έχει την έδρα του το Ελληνικό Κέντρο Θαλάσσιων Ερευνών ΕΛΚΕΘΕ (www.hcmr.gr). Μιλήσαμε με τον διευθυντή Ερευνών, Ιωάννη Χατζηανέστη, ο οποίος εκτιμά πως το κολύμπι στις παραλίες του δήμου μπορεί να συνεχιστεί άφοβα, καθώς η ρύπανση δεν έχει επηρεάσει τη συγκεκριμένη ακτογραμμή. Σύμφωνα με τη διατύπωσή του, «υπήρξαν σποραδικά δείγματα πίσσας σε κάποιες παραλίες, αλλά οι συγκεντρώσεις των υδρογονανθράκων στη στήλη (σ.σ.: από τον πυθμένα έως την επιφάνεια) του θαλασσινού νερού δεν ξεπέρασαν τις φυσιολογικές τιμές. Συνεχίζονται οι μετρήσεις και περιμένουμε και τις αναλύσεις στα δείγματα του θαλάσσιου βυθού σε βάθη μεγαλύτερα των είκοσι μέτρων».

Για το πώς θα επηρεαστεί η τροφική αλυσίδα, ο ίδιος θεωρεί πως είναι πολύ νωρίς ακόμα για εκτιμήσεις. Οι μετρήσεις αυτές έχουν σταλεί επίσημα στον Δήμο Σαρωνικού, ο οποίος επιπλέον πραγματοποίησε δική του δειγματοληψία με ανάθεση σε ειδικευμένη εταιρεία. Και αυτές οι μετρήσεις για υδρογονάνθρακες και ορυκτέλαια είναι μηδενικές και δημοσιεύονται στη σελίδα www.saronikoscity.gr.